Een wandeling door het paradijs
Men vraagt wel wat voor winkel wij precies zijn, maar om eerlijk te zijn, weten wij dat zelf eigenlijk ook niet precies.
Met één been in de wereld van het interieur. Met het andere been in de wereld van de kunst. Zo spelen wij onze rol: als uw zaakgelastigde, dienstig aan de kunst van het genieten.
Ibride
Toch is het wel eens fijn wanneer een merk, in dit geval het Franse merk Ibride, onze balanceer act overbrugt met een product dat de gedekte tafel verbindt met de wereld van de kunst.
Al sinds 2007, als één van de eerste winkels in Nederland, voert Schreuder & Kraan het eigenzinnige en veelzijdige Franse merk Ibride. Dit succesvolle merk wordt gedragen door oprichtster en uitgeefster Carine Jannin, en designers-echtpaar Rachel en Benoît Convers.
De collectie van Ibride
De collectie van Ibride omvat meubilair, maar ook dienbladen en serviesgoed. Ibride verknoopt historische referenties met romantiek en heeft een heel eigen vormentaal.
Kenmerkend aan de ontwerpen is dat je op het verkeerde been wordt gezet: de objecten zijn niet altijd wat ze lijken. Door deze transformatie krijgen ze een diepere betekenis. (Ibride is afgeleid van het woord “hybride”, een mengvorm of kruising van ongelijksoortige zaken).
Bijzettafeltjes veranderen in trouwe viervoeters. Wat er op het eerste gezicht uitziet als een Ming vaas, bestaat in werkelijkheid uit zes stapelbare melamine bakjes. Een dienblad is tevens een schilderij, het Franse woord tableau betekent immers zowel dienblad als schilderij.
Voorouders
De wolf Materiaal: hogedruklaminaat H.66 x L.49 cm Goed water- en hittebestendig Vaatwasmachine bestendig € 138
Ontwerpster Rachel Convers verstaat de kunst om de beelden zo te bewerken, dat de foto’s en schilderijen die erin verwerkt zijn dezelfde waarde krijgen; dat structuur, kleuren en belichting kloppen.
Op kunstige wijze vloeien de dierkoppen samen met hun achtergrond en vormen zo een totaal overtuigend beeld, een andere wereld waarin je je graag wil verliezen.
Er hebben zich hier veel dieren gemeld. De historische geportretteerden die op de dienbladen zijn weergegeven hebben allen een naam en een eigen karakter. Maar vooral geven ze uitdrukking aan hun sociale status. Hun menselijkheid maakt ze herkenbaar, zozeer zelfs dat het soms verontrustend kan zijn, dat het de orde der dingen verstoort.
Ergens in je brein wringt het dat je zonder meer het gepresenteerde (en zeer overtuigende) beeld van een gesoigneerde wolf accepteert. Want ergens in je systeem ligt ook nog steeds die natuurlijke, ingeboren angst voor de boze wolf besloten.
Isadora D.
Ibride schuwt het niet om ook iets duisters, iets tegendraads in een ontwerp te verwerken.
Een paar jaar geleden bracht het merk een serie werkelijk prachtige zijden shawls uit onder de naam Isadora D., een verwijzing naar Isadora Duncan (1877 – 1927). Zij was een rebelse en eigenzinnige Amerikaans-Franse danseres die in Europa furore maakte met haar vrije vorm van dans. Ze kwam om het leven toen haar zijden shawl verstrikt raakte in de spaakwielen van de open Amilcar CGSS sportwagen waarin ze vervoerd werd.
De shawl van Ibride verbeeldt Isadora als kind, in een soort onheilspellende voorafspiegeling van haar lot. Onheilspellend, maar prachtig.
Ibride Isadora D.- printed scarfs silk 160 x 60 cm Destiny, la destinée bleu € 139 (nog één exemplaar op voorraad)
Yuan Eden
De jongste creatie van Ibride betreft Eden, een vaasvorm uit de Yuan serie. Eden is het resultaat van een samenwerking met het Museo Thyssen-Bornemisza in Madrid. Net als bij het eerdere stapelbare serviesgoed uit de Yuan serie bestaat Eden uit melamine kommen, borden en bakjes.
Op verzoek van het museum liet ontwerpster Rachel Convers zich inspireren door hun collectie zestiende-eeuwse schilderkunst. Het resulteerde in een wandeling door een raadselachtig paradijs.
Voor mij werd het ook een virtuele wandeling door het museum, want als kunsthistoricus was het natuurlijk de uitdaging om te achterhalen welke schilderijen Rachel Convers gebruikt heeft voor haar ontwerp.
Je kunt zien dat als ontwerpster puur visueel is georiënteerd. De aantrekkelijkheid en bruikbaarheid van het beeld, eerder dan de kunsthistorische waarde, bepaalden haar keus.
Zoals bij Ibride gebruikelijk zijn de zaken toch weer iets anders dan op het eerste gezicht lijkt. Het vrouwelijk schoon blijkt niet altijd een paradijselijke herkomst te hebben, de onschuld wordt gecompromitteerd door lust.
Willem van Aelst (Delft, 1627 – Amsterdam, na 1687)
Hoewel in deze serie de zestiende-eeuwse schilderijen centraal stonden is Convers voor de stilleven-achtige elementen terug gevallen op het werk van de Hollandse zeventiende-eeuwse schilder Willem van Aelst.
Van Aelst, een Delftse schilder, trok naar Frankrijk en later naar Italië, waar hij carrière maakte als de hofschilder van Ferdinand II de Medici, de groothertog van Toscane. In 1656 keerde hij terug naar Holland en vestigde zich in Amsterdam.
Het door Convers geselecteerde stilleven uit 1664 heeft de “blauwziekte”. Het smalt, een kobalthoudend silicaat dat hier gebruikt is om de groene kleur van de bladeren op te bouwen, is in de loop der tijd grijs geworden door oxidatie, een bekend nadeel van dit pigment (zie ook mijn blog “Verf”). Rachel Convers heeft de bladeren weer groener gemaakt en vrijelijk gearrangeerd.
Bij stillevens als deze gaat het om het overbrengen van een overtuigende stofuitdrukking en levensechtheid. Kijk naar die prachtige granaatappel, of zie hoe de vaas net iets over het randje steekt en daardoor het driedimensionale effect versterkt. De kleur blauw ligt van nature wat terug en de kleur geel komt juist naar voren. Op deze wijze wordt subtiel de dieptewerking van het schilderij versterkt. De puttertjes, met rode veertjes op de kop een vleugje geel in de vleugels, zorgen voor levendigheid. Ze lijken zo uit het schilderij te kunnen wegvliegen.
Het is jammer dat het groen is verdwenen want dat heeft, wat mij betreft, grote invloed op hoe we het schilderij ervaren.
Jan Gossaert (ca. 1478-1532)
Het volgende element van de Yuan Eden is ontleend aan een werk van Jan Gossaert uit 1507 of 1508 en past goed in het paradijsthema.
Jan Gossaert reisde in 1507 in het gevolg van Phillip van Bourgondië op een diplomatieke missie naar Rome. Daar kwam hij in contact met de kunst uit de klassieke oudheid, maar ook met de eigentijdse Italiaanse schilderkunst. Gossaert werd een sleutelfiguur in de introductie en verspreiding van de Renaissance in de Nederlanden. Scenes zoals deze Adam en Eva, waarin de menselijke figuur als een elegant naakt word gepresenteerd, waren in het Noorden op dat moment nog onontgonnen terrein.
Gossaert baseerde zijn schilderij op een prent van Dürer uit 1504.
Aan het eind van de vijftiende eeuw, in 1489, werd in Italië de Apollo Belvedere ontdekt, een Romeins beeld uit de tweede eeuw. Dürer moet hier tekeningen van onder ogen hebben gehad, want de pose van zijn Adam lijkt er op te zijn gebaseerd.
De Apollo Belvedere, links – voor een gemakkelijke vergelijking met Dürer – in spiegelbeeld en rechts zoals het beeld er in werkelijkheid uitziet. Kenmerkend is de zogenaamde contrapposto houding, waarbij de figuur op één been staat, terwijl het andere been licht is gebogen. Het gewicht is nu ongelijk verdeeld en het bekken kantelt enigszins om dit te compenseren; ook de schouders kantelen in tegengestelde richting. Het torso krijgt een soort S-curve en het beeld komt levensecht en levendig over, en wordt als aantrekkelijk ervaren.
Het schilderij van Gossaert toont ons Adam en Eva, nu nog in zalige onschuld. Maar ze staan op het punt staan om, op instigatie van de slang, een hap te nemen van de appel van de boom van kennis van goed en kwaad. Met deze hap bezegelen Adam en Eva hun (en ons) lot. Zich nu bewust van de dualiteit van het bestaan, verliezen zij hun onschuld en onsterfelijkheid en worden verdreven uit het paradijs.
Op het schilderij van Gossaert (en de prent van Dürer) zijn Adam en Eva zich nog van geen kwaad bewust, maar weldra zullen ze met het verlies van hun onschuld, gevoelens van schaamte ervaren over hun naaktheid. Wij, als ervaren zondige toeschouwers, worden nu al door strategisch geplaatste blaadjes voor onzedige gedachten behoed.
Set van 4 borden Ø 25 cm, uitbreiding voor de Yuan Eden Materiaal: melamine van voedingskwaliteit Duurzaam servies, vaatwasmachine bestendig Ontwerp: Rachel & Benoît Convers Prijs: € 69,50
Hans Baldung Grien (1484/85-1545).
Met de introductie van het naakt dienen er zich nu ook andere – minder onschuldige – thema’s aan. Op de set met extra borden die naast de Yuan Eden wordt aangeboden, vinden we naast details van de Adam en Eva van Jan Gossaert ook details van een werk uit 1531 van de Duitse schilder Hans Baldung Grien.
De Adam en Eva van Grien lijken de schaamte voorbij te zijn. Wellustig omvat Adam zijn Eva terwijl zich donkere wolken boven hen samenpakken. Ongetwijfeld kan je in dit werk een vermaning tot ingetogenheid, kuisheid en modestie zien, maar eigenlijk is het aan iedereen duidelijk dat het een erotisch geladen voorstelling is.
Lucas Cranach de Oudere (1472-1553)
Een andere inspiratiebron vormt het schilderij van een nimf door Lucas Cranach de Oudere uit 1530/34. Hier is het paradijs vervangen door een bucolische landschap, een idyllische, verheerlijkende voorstelling van het landleven. Maar deze setting lijkt louter een voorwendsel te zijn om vrouwelijk naakt te schilderen. De naakten van Cranach wijken af van de Italiaanse schoonheidscanon en verbeelden een typisch Duits ideaal met niet geringe sensualiteit.
François Clouet (ca. 1516-1572)
De zondeval ver voorbij ontvangt een courtisane een liefdesbrief. Hoe is deze dame uit “de Liefdesbrief” uit ca. 1570 van François Clouet in het paradijs van Ibride terecht gekomen?
Giovanni Antonio Boltraffio (ca. 1467-1516)
Dit Portret van een vrouw als de Heilige Lucia werd geschilderd door Boltraffio. Deze Italiaanse schilder kwam uit een welgestelde Milanese familie en was financieel onafhankelijk. Daarom kon hij zich vrij van economische beslommeringen aan de schilderkunst wijden. Hij werd leerling van Leonardo da Vinci.
Zijn portret vertoont dan ook grote gelijkenis met La belle ferronnière van Da Vinci in het Louvre in Parijs.
De vrouw op dit portret van Boltraffio heeft een oog op een spies in haar hand, een verwijzing naar de Heilige Lucia, die mogelijk haar patroonheilige is.
Volgens één legende zou een heidense minnaar naar Lucia’s hand hebben gedongen en haar hebben gecomplimenteerd over haar mooie ogen, waarna ze zichzelf de ogen uitstak en deze toezond op een schaal, met de boodschap haar verder met rust te laten. Op wonderbaarlijke wijze bleef ze echter in staat te zien.
In andere versies van de legende worden haar ogen uitgestoken bij haar marteldood.
Wonderlijk om te zien hoe men in de tijd van Boltraffio zonder terughoudendheid de schoonheid naast de rauwheid van het bestaan zet. Het leven wordt, zo anders dan nu, met no nonsense feitelijkheid benaderd.
Niets van die gruwel zal echter op uw bord belanden, want de uitsnede uit dit schilderij beperkt zich tot de bovenhelft van haar gezicht, alwaar twee koolwitjes zijn neergestreken.
Die koolwitjes komen overigens steeds terug en verbinden alle onderdelen van het stapelbare servies; ze worden wel opgevat als moderne symbolen van zuiverheid, liefde en licht.
Ook komt men herhaaldelijk florale decoratiepatronen tegen, die zich gelijk tatoeages op de lichamen hebben neergevlijd. Ze lijken er vooral op te zijn gericht om deze vijftiende-eeuwse schilderijen naar de moderne tijd te tillen.
In Ibride’s paradijs wordt, zo lijkt het, vooral de lichtheid van het bestaan gevierd.
Marc Schreuder
oktober 2019
Ibride Yuan Eden Stapelbaar servies, in melamine uitgevoerd 1 slakom Ø25 cm., 1 slakom Ø20 cm., 1 schaal Ø25 cm., 4 borden Ø25 cm. en 1 kom Ø13 cm. Afwerking buitenzijde : karmozijnrood Afwerking binnenzijde : overwegend huidkleur Afmetingen : h.30 cm, diameter : 25 cm Vaatwasmachine bestendig Niet geschikt voor magnetron Prijs : € 170
