roots

Het is u vast wel opgevallen dat wij altijd schilderijen aan de muur van onze winkel hebben hangen. Het zal niet aan iedereen bekend zijn maar naast winkelier ben ik ook al sinds 1988 actief als kunsthandelaar.

Onlangs bezocht ik de prachtige jubileumtentoonstelling van Stichting P. en N. de Boer in het pand van Kunsthandel de Boer in Amsterdam. Voor mij was het meer dan het bezoeken van een tentoonstelling: ik ging ook terug naar mijn roots als kunsthandelaar.

Piet de Boer begon zijn kunsthandel in 1922 in Amsterdam. De broers Piet (1894-1974), Dolf en Chiel (die als cabaretier bekend zou worden, zie hier voor meer info) waren de kinderen van de historicus prof. M.G. de Boer. Piet’s broer Dolf zou ook in de kunstandel komen.

In 1940 verwierf Piet het pand aan de Herengracht 512, waar hij ook zou gaan wonen. Kunsthandel P. de Boer is nog steeds in dit pand gevestigd.
In het begin van de jaren ’50 vroeg Piet mijn vader om in de kunsthandel te komen werken. Halverwege de jaren ’60 verhuisde Piet naar Zwitserland. Mijn herinneringen aan hem dateren uit die periode.

Als liefhebberij verzamelde Piet tekeningen van voornamelijk Hollandse en Vlaamse meesters, maar hij kocht ook wel bladen van Italiaanse meesters. Daarnaast verzamelde hij ook schilderijen. Hij liet zich leiden door zijn eigen smaak, hij kocht wat hij mooi vond. Daarmee ontstond er een heel persoonlijke en ook diverse collectie van enkele honderden tekeningen en een 70-tig tal schilderijen.

Opmerkelijk stadsgezicht in Amsterdams door Vincent van Gogh, het schilderij doet erg aan Breitner denken, geschilderd in het jaar dat van Gogh in Amsterdam woonde.

Piet beperkte zich niet uitsluitend tot oude meesters, hij was bijvoorbeeld ook een groot liefhebber van Van Gogh, die met drie schilderijen en vier werken op papier in de collectie vertegenwoordigd is en waarvan er diverse werken op de tentoonstelling te zien zijn.

De collectie werd vooral vanaf de jaren ’30 verzameld. In de huidige kunstmarkt zou het niet meer mogelijk zijn om een dergelijke collectie samen te stellen, enerzijds omdat werken van een dergelijke kwaliteit niet meer op de vrije markt verkrijgbaar zijn en anderzijds omdat het prijsniveau van dergelijke werken zo spectaculair gestegen is dat slechts een enkeling het zich zou kunnen veroorloven.

In 1964 bracht hij zijn collectie onder in een stichting die mede naar zijn vrouw Nellie vernoemd was, die in 1960 was overleden. De Stichting (tegenwoordig moet dat natuurlijk “Foundation” heten) had helaas niet genoeg kapitaal om zijn vleugels uit te slaan en bleef relatief onbekend bij het grote publiek.

Het 50-jarig bestaan was een goede reden om een jubileumtentoonstelling te organiseren bij de Fondation Custodia in Parijs. Deze tentoonstelling – vergezeld van een prachtig uitgegeven catalogus – was een groot succes. Nu is deze tentoonstelling, in enigszins gewijzigde samenstelling, te bekijken in Piet’s eigen huis. Ik kan iedereen aanraden hem nog te gaan zien voordat hij op 17 mei sluit.

Bij een tentoonstelling als deze gaat de meeste aandacht natuurlijk uit naar schilders als Goltius en van Gogh. Maar de kracht van de collectie is toch zeker ook gelegen in zeer goede bladen van iets minder bekende meesters. Er valt veel te ontdekken.

De vele tekeningen (net als bij Piet vaak weer in antieke lijsten getoond) werden soms als zelfstandig kunstwerk vervaardigd en soms als schets of voorstudie.Het liefst zijn mij die tekeningen die ons een onbevangen blik geven in de 16de, 17de of 18de eeuwse leefwereld van de kunstenaar.

Dit soort tekeningen zijn herkenbaar maar soms ook vervreemdend.
Herkenbaar zijn studies van bomen en vegetatie – dit soort beelden zou je tijdens een wandeling kunnen ontdekken. Herkenbaar is ook een prachtige tekening van Nicolaas Maes van het landschap in de nabijheid van Dordrecht, zoals dat er toen uitzag: hier en daar kom je soms nog dergelijke landschappen tegen. Zoals een in zijn eenvoud indrukwekkende pentekening van een hooimijt door de dan nog jonge Gerard ter Borch.

Maar wat moeten we denken van de grimmige kant van het leven in vroeger tijden, zoals de galgen aan de rand van de stad waaraan terechtgestelden hangen weg te rotten, zoals te zien op een winterlandschap door Avercamp.

Een geslachte koeienkop door Jacques de Geyn getuigt van een feitelijke en nuchtere omgang met de dood. In onze tijd, met uitsluitend klinisch in plastic verpakte vleeswaren, leven wij in ontkenning.

Een vermakelijke gewassen pentekening van Pieter Stevens, hofschilder van Keizer Rudolf II in Praag, toont een Boheemse herberg alwaar een feest aardig uit de hand begint te lopen. Met pullen bier zo groot als emmers maakt het ons 21ste eeuwse binge drinking ineens tot een onschuldig tijdverdrijf. De tekening geeft uiteraard een gechargeerd beeld, of toch niet…?

De collectie omvat ook een aantal verfijnde vroege bloemstillevens op klein formaat van o.a. Ambrosius Bosschaert de Oudere en Balthasar van der Ast. Kijk ook naar het betoverende stilleventje bij kaarslicht dat is toegeschreven aan de Duitse kunstenaar Gottfried von Wedig.

Door de grootte van het paneel zie je het voedsel ook echt voor je liggen uitgestald, (de kleine foto doet het schilderij geen recht): ik zie manden met appels, peren, sinaasappels, citroenen, druiven, pruimen en abrikozen, tuinbonen, peulen, knollen, sla, bosui, diverse soorten wortelen, kool, augurken, bloemkool, broden, ham, gevogelte, vaatwerk, kannen en kruiken, tinnen en houten borden, gesteven linnen doeken, glaswerk…

Ondanks de volheid van deze voorstelling is de compositie uitgebalanceerd. De voorgrond is egaal belicht – pas naar de achtergrond wordt het donkerder – waarbij alles gedetailleerd en met grote plasticiteit is uitgeschilderd. Wat een meesterschap, een feest voor de ogen!

Het schilderij staat voor gastvrijheid. Wat mij betreft staat het ook voor Piet de Boer’s boodschap dat al deze kunst er is om van te genieten.

Marc Schreuder

Tentoonstelling “Goltzius tot Van Gogh”
Herengracht 512, Amsterdam.
Nog t/m 17 mei, dagelijks tussen 11.00 – 18.00 uur.
Voor meer informatie: http://deboerfoundation.com/

– mei 2015